Màu da & những điều thú vị từ gen

Trên thế giới, màu sắc da người rất đa dạng, kéo dài từ da đen sang da trắng xanh. Kết quả của sự khác biệt màu da này là do quá trình tiến hóa hơn 50,000 năm, khi tổ tiên loài người di cư từ Châu Phi sang các châu lục khác.

Sở dĩ có sự thay đổi về màu sắc da là do sự biến đổi của khí hậu, dẫn đến những biến đổi trên bộ gen của loài người. Trong bài viết này, Yêu Làn Da muốn chia sẻ góc độ di truyền ảnh hưởng đến màu sắc da mà khoa học đã giải mã được.

1) Nhìn lại dòng lịch sử tiến hóa ảnh hưởng đến màu da

Cách đây 1,2 triệu năm, khi châu Phi trải qua một trận đại hạn hán (kéo dài hơn 20 năm), tổ tiên loài người buộc phải chuyển từ cuộc sống trên cây ra những vùng hoang mạc. Do không còn được cây cối che chắn, bảo vệ, loài người xảy ra quá trình tiến hóa đầu tiên về màu da và những biến đổi trên cấu trúc da. Cụ thể là giảm lông, tăng tuyến mồ hôi, tăng sắc tố trên bề mặt da. Chính nhờ vậy mà cơ thể được bảo vệ tốt hơn khi di chuyển dưới ánh nắng.

Cách đây khoảng 100,000 – 70,000 năm, loài người bắt đầu di cư ra khỏi châu Phi và đi về phía Bắc. Lúc này, khi di chuyển sang vùng xứ lạnh, lượng bức xạ ở đây thấp hơn nên trong bộ gen loài người lại xuất hiện biến đổi mới. Trong đó, ở làn da, gen qui định màu da tối giảm dần, thay vào đó là gen tổng hợp vitamin D phát triển mạnh. Quá trình thay đổi này diễn ra trong khoảng 10,000 – 20,000 năm.

2) Sự đa dạng về màu da trên người hiện đại

Cùng với các lần di cư của loài người, người hiện đại ngày nay có thể chia thành nhiều chủng tộc khác nhau, ví dụ như: người gốc Phi (gốc phía Bắc sa mạc Sahara – đây có thể nói là gốc người “cổ” nhất), người Nam Á, Melanesia; người Đông Á, người gốc Âu, người gốc Đông Âu – Tây Á, người gốc Tây Ban Nha; người gốc Ấn, … Màu da của những nhóm người này đồng thời chịu sự chi phối của nhiều gen, tuy nhiên có thể chia thành các nhóm gen sau:

1. 2.1. Gen có trong nhóm người da nâu/đen

Có thể nói, Châu Phi chính là cái nôi lịch sử tiến hóa của  loài người, và chủng người ở Châu Phi giữ bộ gen nguyên thủy gần với tổ tiên chúng ta nhất.

2.2. Gen MC1R:

Gen MC1R – melanocortin 1 receptor còn có những tên gọi khác là melanocyte-stimulating hormone receptor (MSHR), melanin-activating peptide receptor, melanotropin receptor. Gen này có nhiệm vụ sản sinh ra một loại protein chuyên nhận các tín hiệu từ MSH, khởi động bộ máy tổng họp sắc tố tại các tế bào sinh sắc tố da melanocyte. Cụ thể, khi thụ quan MC1R bị kích thích, melanocyte sẽ chuyển sang sinh sắc tố eumelanin (có màu nâu đen – bảo vệ da khỏi tác hại tia tử ngoại). Nếu thụ quan này bị khóa lại, melanocyte sẽ chuyển sang sản sinh euphelamin (có màu vàng và đỏ).

Gen M1CR o nguoi chau PhiMC1R có trong gen của những chủng người có màu da nâu tới đen, cụ thể là chủng người ở Châu Phi hoặc gốc Phi, chủng người Nam Á (nằm trên mảng lục địa Ấn Độ, các nước Trung Đông), Melanesia.

Điều đó có nghĩa là gì: Gen MC1R không chỉ gây ảnh hưởng tới màu da (da sẽ có xu hướng đen hơn) mà còn đóng góp đáng kể đến cơ chế tự bảo vệ da trước tác hại của tia UV.

2.3. 2. Gen có trong nhóm người da trắng sáng

2.4. Gen ASIP

Gen ASIP có nhiệm vụ tổng hợp nên peptide có tác dụng ức chế quá trình sản sinh eumelanin. Dưới tác dụng của gen ASIP, da sẽ sản sinh nhiều pheomelain hơn, và màu da trắng hơn.

2.5. Gen KITLG

Gen KITLG – KIT -ligand có nhiệm vụ tổng hợp nên những protein truyền tin, loại protein này sẽ tác động lên tế bào sinh sắc tố, cho tế bào đó biết có nên chuẩn bị sinh sản, hay cần di chuyển, hay là đã đến thời gian tự chết. 80% người gốc Âu và gốc Á có gen này, ít hơn 10% người gốc Phi có gen này.

2.6.  3. Gen có trong nhóm người Châu Âu

2.7. Gen SLC24A5

Gen này có tác dụng điều hòa lượng Canxi có trong tế bào sinh sắc tố melanocyte. Yếu tố này đóng vai trò quan trọng trong sản sinh sắc tố da melanogensis. Các nhà khoa học cho rằng gen góp phần qui định màu da cho chủng người ở Đông Âu, Tây Á.

2.8. Gen SLC24A2

Gen này có vai trò hỗ trợ qua trình vận chuyển và biến đổi tyrosine thành melanin. Gen này cũng là một yếu tố quan trọng trong sự hình thành màu da của chủng người Châu Âu ngày nay, và một số nhóm người lai.

2.9. Gen TYR

Gen TYR có vai trò mã hóa cấu trúc enzyme tyrosinase. Gen này được tìm thấy ở 40 – 50% bộ gen của các chủng người châu Âu. Các nhà khoa học cũng cho rằng gen này có ảnh hưởng đáng kể đến yếu tố quyết định màu da trắng.

2.10. 4. Gen có trong da người Đông Á

Các nhà khoa học nghiên cứu thấy rằng có một số gen có thể có ảnh hưởng lên màu da của người Tây Á, trong đó gen OCA2 là gen có ảnh hưởng trực tiếp, trong khi đó, gen DCT, MC1R, ATTRN có thể có ảnh hưởng nhất định, nhưng vẫn chưa xác định rõ.

3) Tóm lại, điều đó có nghĩa là gì?

Như thông tin phía trên Yêu Làn Da đã liệt kê, để có màu da đa dạng như hiện nay, có rất nhiều gen cùng một lúc chi phối màu sắc da. Vì vậy, mong muốn thay đổi màu da khác với bản chất sinh học của mỗi người đặc biệt nguy hiểm. Tự nhiên mất từ 10,000 – 20,000 năm để giúp bạn có bộ gen qui định màu da phù hợp với điều kiện sống, bạn không thể thay đổi màu da của mình trong 1 – 2 ngày mà không phải trả giá.

4) Nhưng nếu tôi vẫn muốn cải thiện màu da của mình, như thế nào sẽ là an toàn?

4.1. Màu da của mỗi người từ khi sinh ra đến khi mất đi sẽ qua 2 lần thay đổi.

Lần đầu tiên ở tuổi dậy thì, dưới sự tác động của hormone, làn da sau tuổi dậy thì có thể thay đổi tông màu. Hiện tượng tương tự có thể xảy ra khi bạn mang thai, nhưng sau khi sinh con, màu da sẽ trở về trạng thái cũ.

Lần thứ hai là lúc bạn đang dần lão hóa, lúc này da sẽ nhợt nhạt dần, và bắt đầu xuất hiện rối loạn sắc tố. Bạn cần phải hiểu mình đang ở trong giai đoạn nào cuộc đời để đặt kỳ vọng của mình đúng mức.

Nếu bạn đang trải qua thời kỳ thay đổi hormone (có thể bạn đang mang thai, hay sử dụng các phương pháp trị liệu hormone), sự thay đổi về sắc tố da chỉ mang tính tạm thời. Bạn không cần phải lo lắng!

4.2. Ngoài ra, màu da cũng thay đổi do tiếp xúc với tia tử ngoại.

Trong trường hợp này, bạn cần hiểu có hai cơ chế gây tối màu da: Cơ chế thứ nhất: UVA làm oxi hóa melanin, da bạn sẽ đen tức thì. Cơ chế thứ 2: tế bào sinh sắc tố melanocyte bị kích thích, tăng sinh sắc tố melanin. Sự thay đổi chỉ nhận thấy sau 3 ngày.

Như vậy, ở trường hợp này, bạn cần chú ý điều gì? Nếu bạn chỉ tiếp xúc với nắng trong thời gian ngắn và bị đen sạm đi, muốn cải thiện làn da bạn chỉ cần sử dụng các sản phẩm phân giải sắc tố da như vitamin C, … và dùng các sản phẩm loại bỏ tế bào chết. Nhưng nếu da bạn sạm đi do thời gian dài tiếp xúc với tia tử ngoại, bạn cần xem xét đến các sản phẩm có khả năng ức chế melanocyte.

Yêu làn da một lần nữa muốn nhắc bạn, làn da đen sạm là kết quả của một thời gian dài tiếp xúc với tia UV, bạn đừng cố gắng cải thiện sắc da trong một thời gian ngắn. Làm gì cưỡng ép đến tự nhiên đều phải trả giá!