Những ngày gần đây, mình lại nhận được yêu cầu phát triển sản phẩm sữa tắm có mùi hương đậm như Bath & Body Work. Đây không phải lần đầu, mà cách đây 7 năm, khi còn làm ODM mỹ phẩm, mình cũng từng nhận một đơn hàng như vậy. Tuy nhiên, lần đấy tụi mình vẫn chưa phát triển được sản phẩm. Trong thời gian đấy, cũng đôi ba lần mình gặp nhiều chủ doanh nghiệp cũng muốn phát triển các sản phẩm dưỡng thể tương tự. Vì vậy, mình quyết định sẽ viết một chuỗi bài về nghệ thuật thiết kế mùi hương trong mỹ phẩm, để ai đó có thể tìm được những thông tin cần thiết trước khi bắt tay vào R&D và đưa ra concept phát triển sản phẩm.

Tầm quan trọng của mùi hương trong mỹ phẩm và nước hoa

Trong thế giới mỹ phẩm và nước hoa đầy mê hoặc, mùi hương không chỉ là một yếu tố cảm quan đơn thuần mà còn là ngôn ngữ thầm lặng, khơi gợi cảm xúc, ký ức và định hình phong cách cá nhân.

Trong thời kỳ đầu của mỹ phẩm, hay những sản phẩm mỹ phẩm thô sơ, mùi hương được dùng để che đậy mùi nguyên liệu, ở những sản phẩm này, chúng ta thường sẽ nhận thấy mùi khá hắc, khó chịu.

Khi nền công nghiệp mỹ phẩm ngày càng phát triển, hệ chất nền được phát triển đa dạng hơn, thương hiệu bắt đầu chú ý đến việc tạo mùi hương đặc trưng riêng cho thương hiệu của mình, như tạo một dấu ấn nho nhỏ trong lòng người tiêu dùng. Từ những sản phẩm bình dân, cho đến những sản phẩm cao cấp, mùi hương còn cho biết đến “đẳng cấp” của thương hiệu.

Mùi hương còn là một yếu tố then chốt, tác động mạnh mẽ đến trải nghiệm và quyết định mua hàng của người tiêu dùng. Một mùi hương dễ chịu, tinh tế có khả năng nâng cao cảm xúc, tạo cảm giác thư giãn, sảng khoái hoặc thậm chí tự tin hơn khi sử dụng sản phẩm chăm sóc da, tóc hay trang điểm.

Các phong cách thiết kế mùi hương

Lịch sử thiết kế mùi hương chứng kiến sự phát triển đa dạng của nhiều phong cách, mỗi phong cách phản ánh một giai đoạn văn hóa và gu thẩm mỹ riêng. Hiểu được các phong cách thiết kế mùi hương đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong định vị sản phẩm, tạo mối liên hệ giữa các thương hiệu trong lòng người tiêu dùng.

1) Phong cách cổ điển (Classical Perfumery)

Phong cách nước hoa cổ điển (Classical Perfumery) là nền tảng của nghệ thuật chế tác mùi hương, hình thành từ thế kỷ 19 – đầu thế kỷ 20 và vẫn có ảnh hưởng mạnh mẽ đến ngày nay.

Những chai nước hoa cổ điển thường mang đến cảm giác đẳng cấp, thanh lịch. Mùi hương có phần trang trọng, chững chạc và thường được yêu thích bởi những người muốn thể hiện phong cách quý phái, cổ điển.

1.1. Những chai nước hoa tiêu biểu:

• Chanel No.5 (1921) – Ernest Beaux: Hương aldehyde hoa cỏ sang trọng.
• Guerlain Shalimar (1925) – Jacques Guerlain: Hương phương Đông với vani và hổ phách.
• Dior Miss Dior (1947) – Paul Vacher: Chypre cổ điển với hoắc hương và hoa cỏ.

1.2. Các thương hiệu tiêu biểu

• Chanel (Chanel No.5, Chanel No.19)
• Guerlain (Shalimar, Mitsouko, L’Heure Bleue)
• Dior (Miss Dior, Diorissimo)

2) Phong cách hiện đại (Modern Perfumery)

Phong cách nước hoa hiện đại (Modern Perfumery) ra đời từ giữa thế kỷ 20 đến nay, đánh dấu sự đổi mới trong ngành chế tác mùi hương. Nhờ vào sự phát triển của công nghệ và sự thay đổi trong thị hiếu, nước hoa hiện đại hướng đến sự linh hoạt, sáng tạo và đa dạng hơn so với phong cách cổ điển.

Mùi hương theo phong cách hiện đại không còn gò bó trong những quy tắc cũ, nước hoa hiện đại có thể kết hợp nhiều thể loại mùi hương khác nhau, tạo ra các nhóm hương hybrid như floral-gourmand, woody-aquatic.. Mùi hương mang tính unisex, trung tính hoặc cá nhân hóa, phù hợp với nhiều đối tượng và phong cách sống khác nhau.

Mùi hương theo phong cách hiện đại có cấu trúc mùi hương phi truyền thống

• Có thể tối giản: Một số nước hoa hiện đại loại bỏ cấu trúc ba tầng truyền thống, tập trung vào một vài nốt hương chủ đạo (ví dụ: Escentric Molecules).
• Có thể phá cách: Một số chai nước hoa tạo ra hiệu ứng bất ngờ, không tuân theo sự chuyển tầng quen thuộc (ví dụ: Le Labo Santal 33).

Mùi hương theo phong cách hiện đại  hướng đến tính cá nhân hóa và trải nghiệm cảm giác. Nước hoa hiện đại không chỉ mang lại hương thơm mà còn kích thích cảm xúc, kỷ niệm và sự khác biệt cá nhân. Một số dòng nước hoa có thể thay đổi theo người dùng, ví dụ như những mùi hương có thành phần bám trên da và tỏa ra khác nhau ở mỗi người (Ambroxan, Iso E Super).

2.1. Những chai nước hoa tiêu biểu

• Dior Sauvage (2015) – François Demachy: Hương fougère hiện đại, mạnh mẽ với ambroxan.
• Le Labo Santal 33 (2011) – Frank Voelkl: Hương gỗ unisex với cảm giác ấm áp, bụi bặm.
• Escentric Molecules Molecule 01 (2006) – Geza Schoen: Chỉ chứa Iso E Super nhưng biến hóa theo từng người.

2.2. Các thương hiệu tiêu biểu

• Dior (Dior Sauvage, J’adore)
• Chanel (Bleu de Chanel, Gabrielle)
• Le Labo (Santal 33, Another 13)
• Byredo (Gypsy Water, Bal d’Afrique)
• Maison Francis Kurkdjian (Baccarat Rouge 540)

3) Phong cách tối giản (Minimalist Perfumery)

Phong cách nước hoa tối giản (Minimalist Perfumery) ra đời như một phản ứng với sự phức tạp của nước hoa cổ điển và hiện đại. Thay vì cấu trúc tầng lớp dày đặc, nước hoa tối giản tập trung vào sự tinh gọn, trong trẻo và tối đa hóa hiệu ứng của một số ít nguyên liệu chủ đạo.

Mùi hương phong cách tối giản có cấu trúc hương đơn giản, ít phân tầng. Đặc điểm chung của nhóm này có thê kể đến:

• Linear Scent: Hương thơm giữ nguyên mùi từ khi xịt đến lúc bay hơi, không thay đổi qua các tầng hương như nước hoa truyền thống.
• Less is More: Mỗi nguyên liệu được chọn lọc kỹ lưỡng để đảm bảo sự hòa quyện hoàn hảo mà không cần nhiều lớp phức tạp.

Mùi hương phong cách tối giản thường không quá nam tính hay nữ tính mà mang tính unisex, phù hợp với mọi giới tính. Một số mùi hương có khả năng biến đổi theo cơ địa của người dùng, tạo nên dấu ấn cá nhân độc đáo.

3.1. Những chai nước hoa tiêu biểu:

• Escentric Molecules Molecule 01 (2006) – Geza Schoen: Chỉ chứa Iso E Super nhưng tạo hiệu ứng hương gỗ ấm áp, biến đổi theo cơ thể người dùng.
• Le Labo Another 13 (2010) – Nathalie Lorson: Ambroxan và hương gỗ nhẹ, mang đến cảm giác “mùi da thịt tinh tế”.
• Byredo Blanche (2009) – Ben Gorham: Mùi sạch sẽ, nhẹ nhàng như quần áo vừa giặt xong.

3.2. Các thương hiệu tiêu biểu:

• Escentric Molecules (Molecule 01, Molecule 02)
• Le Labo (Another 13, Thé Noir 29)
• Byredo (Blanche, Gypsy Water)
• Maison Francis Kurkdjian (Aqua Universalis)
• Aesop (Hwyl, Marrakech Intense)

4) Phong cách niche (Niche Perfumery)

Nước hoa Niche (Niche Perfumery) là dòng nước hoa cao cấp, dành cho những ai tìm kiếm sự độc đáo và khác biệt so với nước hoa đại trà. Thay vì tập trung vào xu hướng thị trường, nước hoa niche chú trọng vào nghệ thuật sáng tạo, thành phần quý hiếm và sự cá nhân hóa trải nghiệm mùi hương.

Mùi hương phong cách niche sử dụng nhiều nguyên liệu tự nhiên và cao cấp như long diên hương (ambergris), gỗ đàn hương Mysore, hoa diên vĩ (orris root), nhựa labdanum… Hạn chế hương liệu tổng hợp quá phổ biến, ưu tiên sự nguyên bản, tinh tế của từng thành phần.

Mùi hương phong cách niche có cấu trúc phức tạp, chiều sâu độc đáo. Một số nước hoa niche có cấu trúc mùi đa tầng, biến đổi phức tạp, mang đến trải nghiệm liên tục thay đổi theo thời gian. Một số lại đơn giản nhưng tinh tế, tập trung vào một hoặc hai nốt hương được xử lý công phu để tạo hiệu ứng khác biệt.

4.1. Những chai nước hoa tiêu biểu:

• Frederic Malle Portrait of a Lady (2010) – Dominique Ropion: Hương hoa hồng trầm ấm, sâu sắc, sang trọng.
• Serge Lutens Ambre Sultan (2000) – Christopher Sheldrake: Mùi hổ phách đầy mê hoặc, bí ẩn.
• Creed Aventus (2010) – Olivier Creed: Mùi hương gỗ dứa tươi mát nhưng nam tính.
• Maison Francis Kurkdjian Baccarat Rouge 540 (2015) – Mùi hổ phách pha lê, ngọt ngào nhưng đầy bí ẩn.
• Nasomatto Black Afgano (2009) – Alessandro Gualtieri: Hương khói, nhựa cây, gỗ tối, mạnh mẽ và cuốn hút.

4.2. Các thương hiệu nước hoa niche tiêu biểu:

• Frederic Malle (Portrait of a Lady, Musc Ravageur)
• Serge Lutens (Chergui, Ambre Sultan)
• Creed (Aventus, Green Irish Tweed)
• Maison Francis Kurkdjian (Baccarat Rouge 540, Oud Satin Mood)
• Byredo (Bal d’Afrique, Gypsy Water)
• Amouage (Interlude, Jubilation XXV)
• Nasomatto (Black Afgano, Pardon)
• Tauer Perfumes (L’Air du Désert Marocain)

Ảnh hưởng của xu hướng và văn hóa đến phong cách thiết kế mùi hương

Mùi hương không chỉ phản ánh cá tính cá nhân mà còn là tấm gương phản chiếu xu hướng và văn hóa của từng thời đại. Những thay đổi trong xã hội, nghệ thuật, thời trang, công nghệ và cả lối sống đều tác động mạnh mẽ đến cách các nhà sáng tạo nước hoa thiết kế mùi hương.

1) Ảnh hưởng của Thời trang và phong cách sống

• Thập niên 1920 – Hào nhoáng và nữ quyền: Chanel No.5 ra đời với hương aldehyde sang trọng, thể hiện sự xa xỉ và tinh thần giải phóng phụ nữ.
• Thập niên 1980 – Quyền lực và xa hoa: Hương chypre và fougère mạnh mẽ lên ngôi, điển hình là Dior Poison, Yves Saint Laurent Kouros.
• Thập niên 1990 – Sự tối giản và trong trẻo: Xu hướng nước hoa “clean scent” ra đời, với những mùi hương tươi mát như CK One, L’Eau d’Issey.
• Hiện tại – Cá nhân hóa và bền vững: Các thương hiệu niche bùng nổ, nước hoa unisex và hương tự nhiên trở thành xu hướng.

2) Ảnh hưởng của văn hóa địa phương và truyền thống

2.1. Nước hoa châu Âu – Cái nôi của nghệ thuật chế tác

Pháp, Ý, Anh là những trung tâm nước hoa lớn với phong cách sang trọng, cổ điển. Guerlain, Chanel, Dior tạo ra những biểu tượng mang đậm dấu ấn văn hóa quý tộc, hoàng gia.

2.2. Văn hóa Trung Đông – Hương trầm, gỗ và xạ hương

Các loại nhựa thơm như oud, trầm hương, hổ phách được sử dụng rộng rãi trong nước hoa Trung Đông (Amouage, Rasasi, Arabian Oud). Hương thơm có độ lưu hương cực lâu, tạo cảm giác quyền lực, huyền bí.

2.3. Nước hoa Nhật Bản & châu Á – Sự nhẹ nhàng, tinh tế

Người châu Á ưa chuộng hương thơm nhẹ, tươi mát như trà xanh, yuzu, hoa anh đào. Thương hiệu như Shiseido, Floraïku tập trung vào phong cách tối giản, lấy cảm hứng từ thiên nhiên.

3) Ảnh hưởng của nghệ thuật và văn hóa pop

Nhiều dòng nước hoa lấy cảm hứng từ điện ảnh, âm nhạc, hội họa (vd: Comme des Garçons x Pharrell, Moschino Toy 2). Các thương hiệu niche như Etat Libre d’Orange, Diptyque thường có cách tiếp cận nghệ thuật trong sáng tạo mùi hương.

4) Xu hướng tiêu dùng bền vững

Người tiêu dùng hiện đại ưu tiên nguyên liệu thân thiện với môi trường, tránh hương liệu tổng hợp độc hại. Xu hướng “green fragrance”, sử dụng nguyên liệu organic, cruelty-free, phát triển mạnh với các thương hiệu như Henry Rose, Abel, Lush Perfumes.